!!! هڪ عالمي وبا، جيڪا ماحول لاءِ مسيحا بڻجي وئي

صنم جوڻيجو

جيڪڏهن اسان اک نه کولي ته پوءِ ملڪ جي هر ماڻهُوءَ جي ??ند?? گدلو پاڻي ئي ڦيريُون پائڻ لڳندو جنهن جي ڪري اوطاقن ۽ ڊرائنگ رومن کان وڌيڪ اسپتالُون آباد نظر اينديُون.

اهو مُلڪ جنهن جا خوبصورت نظارا جڏهن تصويرن ۾ قيد ٿين ٿا ته اهي ماڻهن کي پاڻ ڏي ائين ڇڪين ٿا جيئن اڃايل پاڻي ڏسي ڊوڙ وجهندو آه?? پر اها ڪيڏي نه ڏک جي ڳالهه آه?? ته انهن خوبصورت نظارن جو مسڪن پاڪستان به انهن ملڪن ۾ شامل آه?? جتي سڀ کان وڌيڪ ما??ول??اتي گدلاڻ آه??، اسان جي هوا گدلي کان گدلي ٿي رهي آه??، وڻن جي واڍي ماحول کي اهڙو بڻائي ڇڏيو آه?? جٿي ساهه کڻڻ به مشڪل بڻجندو پيو وڃي ۽ ماڻهُوءَ هاڻي آڪسيجن بدران ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ کڻڻ لڳا آه??، چهرا ٻهڪڻ بدران گدلاڻ سبب اصل شڪل وڃائي رهيا آه?? ۽ انهن حالتن ۾ جيڪڏهن اسان کي پنهنجي ??ند?? ۽ ماحول کي صاف رکڻو آه?? ته هاڻي ان مسئلي کان منهن ڦيرڻ بدران انهن تي ڌيان ڏيڻو پوندو، پاڻي جي ذخيرن ۾ گهٽتائي ۽ بچيل ذخيرا به گدلاڻ جي ور چڙهڻ لڳا آه??، جنهن جي ڪري هاڻي گدلي هوا کانپوءِ هر ماڻهُو جي پيٽ ۾ گدلو پاڻي به پهچي ويندو هونئن به ملڪ جي اڌ کان وڌيڪ آبادي گدلي پاڻي جي ور چڙهي وئي آه?? پر جيڪڏهن اسان اک نه کولي ته پوءِ ملڪ جي هر ماڻهُوءَ جي ??ند?? گدلو پاڻي ئي ڦيريُون پائڻ لڳندو جنهن جي ڪري اوطاقن ۽ ڊرائنگ رومن کان وڌيڪ اسپتالُون آباد نظر اينديُون، ۽ جيڪڏهن توهان اهو سمجهي رهيا آه??و ته ان ما??ول??اتي تبديلي ۾ انسان جو ڪو عمل دخل نه آه?? ته اهو بلڪل غلط آه?? ان سڀ جا ذميوار اسان پاڻ آه??ون، گدلاڻ جو سڀ کان وڏو سبب انسان پاڻ آه?? جيڪو پوءِ رڙيون به ڪري ٿو.

هڪ طرف جيڪڏهن ڏٺو وڃي ته ڪورونا وائرس دنيا ۾ تباهي مچائي ڇڏي آه?? ته ٻي طرف ان جا ماحول تي ان جا مثبت اثر پيا آه??. ڏٺو وڃي ته ڪورونا وائرس هڪ عالمي وبا جي طور تي سامهون آئي جيڪا 19 ڊسمبر 2019ع تي چين جي شهر ووهان کان شروع ٿي ۽ دنيا جي سڀني ملڪن ۾ تيزي سان ڦهلجڻ شروع ٿي وئي، هن اچانڪ ايندڙ بيماري سان دنيا ۾ تيزي سان فوتگيون ٿيون، ۽ هر طرف افراتفري پکڙجي وئي، سڄي دنيا ۾ هن وائرس جي ڪري خوف ۽ حراس جي فضا ڇائنجي وئي، هڪ طرف ته ڪورونا وائرس سڄي دنيا ۾ تيزي سان ترقي ڪندڙ ملڪن کي پنهنجي لپيٽ ۾ وٺي ڇڏيو ۽ انساني زندگين کي به مفلوج ڪري ڇڏيو پر ٻي طرف ڪورونا وائرس ماحول جي لاءِ مسيحا بڻجي ويو، دُنيا ۾ زندگيءَ جو ڦيٿو جام ٿيڻ سان گهڻي گدلاڻ ختم ٿي وئي، سامونڊي ۽ جنگلي جيوت ۾ تيزي سان اضافو نظر آيو، ماحول کي آلوده ڪندڙ گئسن جي ٻارڻ ۾ گهٽتائي آئي جنهن جي ڪري اوزون جي متاثر تهه ٻيهر ٺهڻ شروع ٿي وئي آه??، ماڻهن جي سفر گهٽ ٿيڻ سان گاڏين جو استعمال به گهٽ ٿي ويو، گاڏين جي آمدرفت گهٽ ٿيڻ جي ڪري هوا ۾ آلوده گئسن جو مقدار به گهٽجي ويو. لاڪ ڊائون جي ڪري گرين هائوس گئسن جي خارج ٿيڻ ۾ گهٽتائي آئي.

سينيٽر فيصل جاويد جو خيال آه?? ته پاڪستان جو شمار انهن ملڪن ۾ ٿيندو آه?? جن ڪورونا کي شڪست ڏني آه??، ٻين ملڪن وانگر پاڪستان جي معيشت تي ڪورونا جي ڪري خراب اثر پيا آه?? پر ان جي باوجود پاڪستان جي معيشت تيزي سان اڳتي وڌي رهي آه??، ڪورونا جو ما??ول??ات تي ڪافي اثر پيو آه??، اسان انسانن ئي پنهنجي ماحول کي خراب ڪيو آه??، اسان پاڻ ما??ول??اتي گدلاڻ جا ذميدار آه??ون، سينيٽر فيصل جاويد جو چوڻ هو ته وزيراعظم عمران خان جو اهو ويزن آه?? ته پاڪستان کي صاف ۽ سُٿري پاڪستان بڻائڻو آه??، انهي ڪري خيبرپختونخوا ۾ هڪ لک وڻ پوکيا ويا آه?? ۽ سڄي پاڪستان ۾ 10 ارب وڻ پوکيا پيا وڃن، اڄ اسان کي سوچڻو آه?? ته پنهنجي ايندڙ نسلن لاءِ ڇا ڪري رهيا آه??ون ۽ جيڪڏهن اڄ اسان انسان سڌري وڃون ۽ ماحول جو خيال رکون ته ما??ول??اتي گدلاڻ کان بچي سگهون ٿا ۽ ان لاءِ اسان سڀني کي گڏجي ما??ول??ات جي حوالي سان ڪم ڪرڻو پوندو، سينيٽر فيصل جاويد جو چوڻ هو ته ڪورونا جي ڪري ما??ول??ات تي مثبت اثر پيا آه?? ڇاڪاڻ جو ان دوران ماڻهن جي چرپر، ٽريفڪ ۽ صنعتون بند هيون جنهن جي ڪري ما??ول??ات تي ان جا مثبت اثر آيا آه??.

جڏهن ته سنڌ زرعي يونيورسٽي ٽنڊو ڄام جي زرعي تعليم ۽ توسيع ڊپارٽمينٽ جي چيئرمين سنڌ جي ناليواري زرعي ۽ ما??ول??اتي ماهر پروفيسر ڊاڪٽر محمد اسماعيل ڪنڀر جو ڪوويڊ کانپوءِ ما??ول??اتي تبديلي جي حوالي سان چوڻ آه?? ته ڪوويڊ کان اڳ ۾ سڄي دنيا سميت پاڪستان ۾ پڻ ??ار??و ٽريڊ ۽ ٽرانسپورٽيشن جي چرپر تمام گهڻي هئي جڏهن ته ان کانسواءِ سمنڊ وسيلي پڻ ڪيتري ئي ٽرانسپورٽيشن جاري هئي. هن چيو ته سمنڊ وسيلي پڻ وڏن جهازن وسيلي ڪاروبار جاري هو جڏهن ته ڪوويڊ جي حوالي سان مقامي سطح تي جيڪا ٻهراڙي کان شهرن تائين ٽرانسپورٽ هلي پئي اها بند ٿي وئي جيتوڻيڪ ان سان روزگار تي اثر پيو پر ما??ول??ات جي لاءِ اها ڳالهه لاڀائتي ٿي. شهر بند ٿي ويا، هوٽلون بند ٿي ويون ۽ گند ڪچرو گهٽ ٿي ويو. پروفيسر ڪنڀر چيو ته ڪراچي جي ساحل تي لکين ٽن ويسٽ مٽيريل ويندو هو پر اهو آه?? ته جڏهن شهري سرگرميون بند ٿي ويون ته سالڊ ۽ ليڪيوڊ مٽيريل جو مقدار گهٽ ٿي ويو. اهو به سمنڊ ۾ گهٽ ٿيو پر ان کانسواءِ سمنڊ جي جيڪا وڏي بايو ڊاورسٽي آه?? اها به ڪوويڊ جي ڪري بحال ٿي آه??. ڪوويڊ – 19 جي ماحول تي پيل مثبت اثرن جي حوالي سان پروفيسر ڪنڀر چيو ته ڪورونا سان سمنڊ وسيلي جيڪا ٽريفڪ هڪ ملڪ کان ٻين ملڪن تائين هلندي ئي اها بند ٿي جنهن سان زمين ۽ پاڻي کي هڪ ساهيءَ ملي پئي ۽ ان ۾ بهتري آئي. جڏهن ته ان کانسواءِ جيڪا ايئر ??ار??و هلي ٿي ان ۾ نه رڳو ??ار??و پر پاڪستان کان ويندي عالمي سطح تي جيڪي اڏامون هلنديون هيون. انهن جي بند ٿيڻ سان اهڙا اهڙا پکيءَ ٻيهر نظر اچڻ لڳا جيڪي ڪيتري ئي وقت کان نظر نه پئي آيا. ان سان ما??ول??ات جي حوالي سان هڪ مستحڪم ماحول بڻجي ويو ۽ ڪلائيميٽ ۾ سسٽين ايبل ڊولپمينٽ گول تحت ٻه ٽي مقصد حاصل ٿيا آه??. ڪوويڊ جتي موقعا پيدا ڪيا آه??. ڪوويڊ جنهن رهڻي ڪهڻي کي متاثر ڪيو آه??. جنهن روزگار کي متاثر ڪيو پر ڪوويڊ اچڻ سان مستحڪم ماحول پڻ پيدا ٿيو آه??. ڇهن مهينن تائين ملڪ ۾ ٽريفڪ نظام بند ٿيڻ سان هڪ سٺو ماحول پيدا ٿي ويو آه??.

ان ما??ول??اتي گدلاڻ جو سڀ کان وڏو سبب صنعتن ۾ ٻارڻ جي طور تي استعمال ٿيندڙ هزارين ٽن جي حساب سان ڪوئلو، گاڏين ۾ اضافو ۽ ان ۾ ٻارڻ وارو تيل، بجلي ٺاهڻ لاءِ ڪوئلي ۽ تيل جو اجايو استعمال آه??، ان مسئلي جي حل لاءِ اسان کي انفرادي ۽ اجتماعي طور تي پنهنجي سوچ کي تبديل ڪرڻو پوندو ۽ انهي سوچ سان اسان پنهنجي هن خوبصورت ديس جي ڌرتيءَ کي بچائي سگهون ٿا.

قومي اسيمبلي جي ميمبر نفيسه عنايت الله خٽڪ جو ما??ول??اتي گدلاڻ جي حوالي سان چوڻ هو ته ڪورونا جي ڪري ما??ول??اتي گدلاڻ تي سٺا اثر پيا آه??، پر ان سان گڏ هي ڪجهه نقصان پڻ ڏسڻ ۾ اچن ٿا، ماڻهو ماسڪ جو استعمال ڪري ان کي صحيح طريقي سان تلف نه پيا ڪن، جڳهه جڳهه تي ماسڪ پکڙيل نظر اچن پيا، جنهن سان ڪورونا جي پکيڙ جا خطرا ڏسڻ ۾ اچن ٿا، اسان سڀني جي گڏيل ذميداري آه?? ته اسان ماسڪ کي صحيح طريقي سان ڪچري واري ٽوڪري ۾ وجهون ۽ ڀرپاسي گهٽين، هوٽلن، هجوم وارين جاين تي ماسڪ اڇلائڻ بدران ان کي صحيح طريقي سان تلف ڪريون.

ڪورونا اچڻ کانپوءِ ائين محسوس ٿئي ٿو ته انسانن جو حرڪتون به ڪنهن وائرس کان گهٽ نه آه??، جن زمين کي تباهه ڪري ڇڏيو هو ۽ الله تعاليٰ زمين کي بچائڻ لاءِ ڪورونا وائرس جي وبا جي شڪل ۾ ڌرتيءَ جي مرمت ۽ سارسنڀال لاءِ هڪ وسيلو موڪليو ته جيئن دُنيا جي ڪارونهوار کي ڪجهه وقت لاءِ جامد ڪري ماحول جي ساڳي خوبصورتيءَ ٻيهر بحال ڪجي ۽ ان سان اهو به واضح ٿي ويو آه?? ته خدا جيڪڏهن چاهي ته هن سڄي دُنيا کي هڪ پل ۾ تبديل ڪري سگهي ٿو ۽ ان جي آڏو ڪابه طاقت اچي نٿي سگهي!

جڏهن ته وزيراعظم عمران خان جو به ما??ول??اتي گدلاڻ کي گهٽ ڪرڻ جي لاءِ شهرن جي صفائي ۽ 10 ارب ٻوٽا پوکڻ جو عزم آه??، وزيراعظم ما??ول??اتي گدلاڻ کي گهٽ ڪرڻ لاءِ صاف ۽ سرسبز ۽ شاداب پاڪستان جي تحريڪ به شروع ڪئي آه??، جنهن جي قدمن سان شهرن جي مقابلي ۾ صفائي جي قدمن جي روح کي بيدار ڪرڻ، صاف پاڻي، بيمارين کان بچڻ ۽ سهولتن جي لاءِ ادارن کي مستحڪم ڪرڻ تي زور ڏنو آه??، ان حوالي سان موجوده حڪومت ڪيترائي پروگرام شروع ڪيا آه?? جنهن ۾ سڀ کان پهرين ماڻهن کي آگاهي ڏيڻ ۽ سڄي ملڪ ۾ ٻوٽا لڳائڻ ۽ ما??ول??اتي گدلاڻ کي ختم ڪرڻ جا پروجيڪٽ شروع ڪيا آه??، جنهن سان ڪنهن حد تائين ما??ول??اتي گدلاڻ کي گهٽ ڪرڻ ۽ ماڻهن کي آگاهي ڏيڻ ۾ مدد ملندي.

اها ڳالهه قابل تحسين آه?? ته وزيراعظم عمران خان جي قيادت ۾ موجوده حڪومت ڪورونا واري ماحول ۾ به ماحول دوست قدم کنيا آه?? خاص طور تي بلين ٽري منصوبي کي ڀرپور ??ند??ز ۾ جاري رکيو آه?? ۽ معاشري تي ان جا مثبت اثر ظاهر ٿيا آه?? جن جو اعتراف عالمي ادارا به ڪري رهيا آه??.